Opinie: Stelletje pyromanen
Door Arash Aazami - Eigenlijk zijn wij een stelletje pyromanen. Ons huidige energiestelsel -en onze hele economie- is gebaseerd op het in de fik steken van dingen. Olie, aardgas, uranium en kolen worden in de hens gezet en een van de bijproducten daarvan is energie. Energie die via ons netwerk van kabels boven en onder de grond zijn weg vindt naar onze huizen en bedrijven. Eigenlijk steken we waardevol spul -dus geld- in de fik. Nu is geld verbranden niet zo erg. Mario Draghi zet de geldpers aan en voila: nieuw geld! Maar bij energie ligt dat anders. Als wij olie, gas of uranium eenmaal verbrand hebben kunnen we niet zomaar nieuwe grondstoffen tevoorschijn toveren.Roofbouw
We kunnen stellen dat we op dit ogenblik roofbouw plegen op onze aardkorst. Alle makkelijk te winnen energiegrondstoffen zijn ontstaan in de loop van grofweg twee miljard jaar, en vooral in de afgelopen vijfhonderd miljoen jaar, sinds het ontstaan van grootschalig plantenleven. We maken deze langzaam opgebouwde voorraden op in een luttele vierhonderd jaar. Dit betekent dat we, willen we weer in balans komen met onze aarde, niet afkunnen met het besparen van de helft van ons verbruik van fossiele energie. Ook negentig procent besparen gaat ons niet helpen. We moeten maar liefst tussen de een en de vijf miljoen keer zo weinig fossiele energie verbruiken om niet meer uit de aarde te halen dan de aarde kan bijproduceren. Een besparing van 99,99995%!
Dat is even schrikken, en een goede reden om ons zorgen te maken over onze nabije toekomst. We zullen radicaal moeten stoppen met onze huidige manier van omgaan met energie.
Oogwenk
Nu hoeft dit niet te betekenen dat we weer terug in de tijd moeten, alhoewel we ons er wel door kunnen laten inspireren. Eeuwenlang hebben we gebruik gemaakt van wat de aarde ons te bieden had, en zorgden we ervoor dat de aarde de generaties na ons op dezelfde manier kon voorzien in hun behoefte. Pas in de afgelopen paar honderd jaar zijn we ons anders gaan gedragen. Op de mensengeschiedenis is dat een oogwenk.
Fossiele energie verarmt
Eigenlijk kunnen we concluderen dat fossiele energie ons niet verrijkt, maar verarmt. We voelen ons er kortstondig beter van, en moeten daarna inzien dat we onze eigen toekomst hebben verbrand. Stel je iemand voor die zichzelf verwarmt aan een knapperend vuurtje van zuurverdiend spaargeld. Vergelijk het met een shot van een drugsverslaafde. De kortstondige euforie blijkt al gauw niet op de werkelijkheid te zijn gebaseerd, en daardoor is de werkelijkheid weer een stuk minder rooskleurig geworden. Hoe hard we ook denken dat onze economie en welvaart groeit: er is niet meer aarde, niet meer oceaan en niet meer grondstof dan tweehonderd jaar geleden. Dat er ondertussen wel meer geld is dan vroeger betekent dus dat ons bezit niet meer waard is geworden, maar dat ons geld juist minder waard is geworden. We verarmen onszelf. De enige manier om werkelijk en duurzaam welvarend te worden, is door te kappen met waardevolle zaken in de fik te steken. Dan is de grote vraag natuurlijk: hoe komen we weer in balans, zonder dat we hoeven in te boeten op comfort, of op productiviteit?
Goedkoop
Het antwoord hierop is makkelijker als we heel even stilstaan bij wat energie eigenlijk is. Energie is het vermogen om arbeid te verrichten. Elektriciteit en gas, stookolie en benzine zijn middelen waar wij heel veel werk mee kunnen verzetten. Goedkoop werk. De hoeveelheid elektrische energie die wij op kunnen wekken door acht uur lang heel hard te fietsen, kopen wij in Nederland voor 23 cent, inclusief belastingen. Je zou dus kunnen zeggen dat energie onze allergoedkoopste arbeidskracht is. Zo goedkoop dat we er niet superzuinig mee om te hoeven gaan. Een van de kenmerken van niet superzuinig omgaan met energiebronnen is dat we ons hebben aangewend om ze in de fik te steken. Een heel makkelijke, maar niet duurzame manier om in onze behoefte te voorzien. Maar vuur is niet perse nodig om energie te produceren.
Steeds efficiënter
Een klein, maar snelgroeiend deel van onze energiebehoefte vullen we inmiddels in met hernieuwbare bronnen. Kenmerkend aan hernieuwbare energie is dat je er niets voor hoeft te verbranden. En iets niet hoeven verbranden betekent dat je het kunt hergebruiken. Denk aan zonnepanelen die eenmaal geïnstalleerd tientallen jaren achtereen energie produceren. Of aan windmolens. En ga er maar vanuit dat we de komende jaren heel snel leren om steeds efficiënter energie te halen uit bronnen die we keer op keer kunnen gebruiken. Wind, golven, getijden, zonlicht, aardwarmte en ga zo maar door.
Duurzame welvaart
Hiermee komen we op ware groei. Op duurzame welvaart. Duurzame welvaart maakt handig gebruik van de circulariteit van de natuur. Van hernieuwbare -dus circulaire- bronnen. We hoeven hiermee geen afval te produceren, en raken weer in balans met de aarde waar wij gebruik van mogen maken, wat we vervolgens ook weer eeuwenlang zullen doen. Een voorbeeld van de circulariteit die we in de natuur zien is een boom, die langzaam groeit, beestjes en andere organismen herbergt, en zaadjes voortbrengt. Deze boom verliest ieder jaar een hoop blaadjes, die op hun beurt weer voedingsstoffen voor de boom zijn. Dat gaat jaren door, en uiteindelijk sterft de boom, om in zijn geheel weer een basis te leveren aan de ontwikkeling van nieuw leven: de nieuwe bomen uit de zaadjes die deze boom jarenlang voortgebracht heeft en door de beestjes die in en om de boom leven verspreid zijn in de omgeving.
Droom
De transitie naar een duurzame, circulaire economie op basis van hernieuwbare bronnen gebeurt niet van de ene op de andere dag. We kunnen nu niet halsoverkop al onze fabrieken, machines en auto’s uitzetten. Dat zou chaos veroorzaken. In plaats daarvan zullen deze grotendeels gewoon doordraaien, of vervangen worden door betere alternatieven, maar de energie die ervoor nodig is zal steeds sneller vervangen worden door energie uit hernieuwbare bronnen. Op de mensengeschiedenis duurt dat maar een oogwenk. Als een korte, heftige droom, waarna we met hernieuwd inzicht en wijsheid een nieuwe fase ingaan.